Μετά από αρκετό δισταγμό πείσθηκε τελικά η Ειρήνη και έμεινε να πάρουμε μαζί το αναστάσιμο γεύμα μας. Είχε φέρει άφθονα, καλομαγειρεμένα φαγητά, αποδεικνύοντας και το χάρισμα της στην μαγειρική. Έφερε λοιπόν αρνί κλέφτικο, με πατάτες και ολόσωστα κρεμμύδια τυλιγμένα μαζί με το αρνί. Ως συνοδευτικά έφερε επίσης λαχανικά που ήταν κολοκύθα λαχανικό ήταν το σπανάκι με το αυγά. Το μόνο που έβαλα εγώ ήταν το γιαούρτι που μου το είχε φέρει κι αυτό η Ειρήνη την προηγούμενη μέρα, μαζί με τα υπόλοιπα ψώνια.
Ενώ τρώγαμε μιλούσαμε για διάφορα θέματα. Είπα στην Ειρήνη για το πόσο πολύ απόλαυσα όλες τις λειτουργίες της Αγίας Εβδομάδας, με αποκορύφωμα την θεία λειτουργία του Όρθρου της Αναστάσεως και τον Εσπερινό της Αγάπης, από το ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι της Κωνσταντινουπόλεως. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ντυμένος την λαμπρή του στολή, όρθιος στον θρόνο του να ψάλλει και να του απαντά από απέναντι ο αριστερός ψάλτης με μια βαριά, βαρύτονη φωνή γεμάτη μελωδικότητα και κάλλος. Τον συνόδευαν δύο ισοκράτες που αναδείκνυαν ακόμα περισσότερο την δική του μοναδική φωνή. Μου θύμισε τον μακαριστό Ανδρέα Πακούλα, τον δεξιό ψάλτη του Πραστειού με την αξεπέραστη βαρύτονη φωνή του. Χωρίς μικρόφωνο πλημμύριζε τον περικαλλή ναό του Αγίου Γεωργίου μας, με την μελωδικότητα και τον ενθουσιασμό με τον οποίο έψαλλε τους αναστάσιμους ύμνους. Η απόδοση των ύμνων αυτών από τον μακαριστό Πακούλα ήταν μεγαλειώδης.
Μου έκανε μεγάλη εντύπωση και η παρουσία τόσων πολλών ιερωμένων. Ανακάλεσα στην μνήμη μου, την θλιβερή πληροφορία που πήρα από τον βιβλιοπώλη του Πατριαρχείου ότι οι Έλληνες στην Πόλη μόλις που αριθμούν 1200 άτομα. Είναι δηλαδή ο αριθμός των κατοίκων που είχε το Πραστειό πριν ο εισβολέας μας εξαναγκάσει να φύγουμε από τις πατρογονικές μας εστίες, και μερικοί ακόμα κάτοικοι από κάποιο γειτονικό χωριό. Η πάλαι ποτέ λαμπρότερη και πολυπληθέστερεη πόλη της οικουμένης όπου κυριαρχούσε ο Ελληνισμός και έσφυζε από ζωή και δημιουργικότητα, έχει τώρα ένα μικρό απομεινάρι εκείνου του κόσμου που την δόξασε και την λάμπρυνε.
Η Ειρήνη μου είπε για την Μαρία που μαγείρεψε ένα ολόκληρο πόδι αρνιού! Διερωτήθηκα τι θα την έκαναν μια τόσο μεγάλη ποσότητα φαγητού και μου διευκρίνισε αργότερα η Μαρία ότι μοίρασαν φαγητό και στους γείτονες τους που διαμένουν στην ίδια πολυκατοικία των καλλιτεχνών. Τους πρόσφεραν από ένα πιάτο φαγητό που περιείχε επίσης και από τα παραδοσιακά αρτοσκεύασματα που έκανε η Μαρία το μεγάλο Σάββατο τα οποία περιλάμβαναν φλαούνες και ελιόπιττες, ώστε να έχουν, εκείνη και ο Κρις, ένα πλούσιο αναστάσιμο τραπέζι. Πρόσφερε επίσης μια φλαούνα στον εργοδότη της, ένα συλλέκτη και πωλητή έργων τέχνης. Αυτή της η χειρονομία την έκανε λέει, να νιώσει γιορτινά, όπως όλα τα άλλα χρόνια που μοιραζόταν το αναστάσιμο φαγητό με πολλούς συγγενείς και φίλους της οικογένειας. Είναι ένα έθιμο τόσο βαθιά ριζωμένο στην ελληνική μας παράδοση και στον πολιτισμό μας. Της ανέφερα για τον Δία που φέρει το όνομα Ξένιος ως προστάτης της φιλοξενίας και Φίλιος ως προστάτης της φιλίας! Η φιλοξενία και η φιλία έχουν βαθύτατες ρίζες στον Ελληνισμό που διασκελίζουν χιλιάδες χρόνια και φτάνουν μέχρι τα τρίσβαθα της μυθολογίας μας, όχι απλά της ιστορίας μας.
Η Πανδημία και οι Επιπτώσεις της
Αναπόφευκτα μιλήσαμε και για την πανδημία που ταλανίζει την οικουμένη. Όσο προχωρά σε διάρκεια γίνονται όλο και πιο έντονοι οι προβληματισμοί του κόσμου για όλες τις επιπτώσεις της. Ήδη ανακοινώθηκε ότι τα τηλεφωνήματα στην ειδική επιτροπή για την βία στην οικογένεια, έχουν τριπλασιαστεί στην Κύπρο. Νιώθω μεγάλη συμπόνια για τις οικογένειες με νήπια αλλά και μεγαλύτερα παιδιά, περιορισμένα στον μικρό σχετικά χώρο ενός διαμερίσματος, χωρίς αυλή. Θα πρέπει να είναι πολύ δύσκολο και για τα παιδιά αλλά και για τους γονείς. Απαιτείται απεριόριστη υπομονή και φαντασία από μέρους των γονιών για να τα απασχολούν με δημιουργικό τρόπο. Οι παιδότοποι και τα άλση θα πρέπει να είναι οι πρώτοι χώροι στους οποίους να επιτραπεί να ανοίξουν, δεδομένης της ύφεσης στην εξάπλωση του κορωνοϊού στην Κύπρο. Θα είναι μια σημαντική διέξοδος για τα παιδιά να έχουν ευκαιρίες για παιχνίδι σε ανοιχτούς, υγιεινούς χώρους. Θα είναι και μια μεγάλη ανακούφιση και μορφή στήριξης για τους γονείς.
Οι Οικονομικές Επιπτώσεις της Πανδημίας
Με αναφορά στην Τανζανία όπου έζησε για πέντε ολόκληρα χρόνια, μου μίλησε η Ειρήνη και για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Αναλογίστηκε τις γυναίκες που κάθονται σε ένα σκαμνί στην άκρη του δρόμου, αναμένοντας να πουλήσουν τις λίγες ντομάτες που μάζεψαν από την αυλή τους ώστε να μπορέσουν να αγοράσουν φαγητό για το δείπνο της οικογένειας τους. Αν για μια μέρα, λόγω του αυτοπεριορισμού, δεν πουλήσουν τα προϊόντα τους, το μόνο που θα έχουν να προσφέρουν στην οικογένεια τους θα είναι το ρύζι, για το οποίο πιθανόν να έχουν αποθέματα που να τους διαρκέσουν για μια εβδομάδα. Από εκεί και πέρα δεν θα έχουν ούτε ρύζι και θα πεινάσουν. Θα είναι επίσης καταδικασμένοι στην δίψα αφού δεν έχουν τρεχούμενο νερό στο σπίτι τους και θα πρέπει να πάνε να το φέρουν από κάποια απόσταση…
Η Υποβάθμιση του Περιβάλλοντος ως Αιτία Φθοράς της Υγείας
Συναφής με την πανδημία είναι και η συνεχής υποβάθμιση του περιβάλλοντος εξαιτίας και ιδιαίτερα της γης με την συνεχή πίεση που εξασκείται επάνω της για παραγωγή ολοένα και περισσότερων αγαθών, ώστε να τροφοδοτείται ο υπερκαταναλωτισμός και η πολυτελής ζωής πλήθους ανθρώπων. Η γη εξαντλείται, λόγω και της συμβατικής γεωργίας που δεν επιστρέφει πίσω στην γη τα υπολείμματα των τροφών ώστε να εμπλουτίζεται με όλο το φάσμα της ποικιλίας ουσιών που χρειάζεται για να δώσει τους πλέον υγιείς καρπούς της. Υποβαθμίζεται στην συνέχεια η διατροφή των ανθρώπων, καθιστώντας τους ολοένα και πιο ευάλωτους στις ασθένειες. Η εξάντληση της γης οδηγεί όλο και περισσότερες εκτάσεις της στην ερημοποίηση.
Η Άλλη Μέρα
Στοχαστήκαμε, η Ειρήνη κι εγώ, για την άλλη μέρα, τι θα ακολουθήσει μετά το τέλος αυτής της οικουμενικής δοκιμασίας που προκάλεσε η πανδημία. Οι οικονομίες σε όλες περίπου τις χώρες του κόσμου, οδεύουν σε μια πτωτική πορεία. Πόσο ακόμα να αντέξουν, αφενός χωρίς τις παραγωγικές τους δυνάμεις να λειτουργούν και αφετέρου να είναι επιφορτισμένες με το βαρύ κόστος της περίθαλψης των χιλιάδων ανθρώπων που ασθένησαν λόγω της πανδημίας.
Όραμα για Ένα Δικαιότερο και Ειρηνικό Κόσμο Θεμελιωμένο στην Λιτότητα
Ευχηθήκαμε και οι δυο μας η δοκιμασία αυτή να οδηγήσει την οικουμένη σε ένα καλύτερο κόσμο, που να διαπνέεται από τις αρχές της δικαιοσύνης και της μέριμνας για το κοινό καλό. Θα μπορεί μια εξέλιξη μετά την κρίση αυτή να οδηγήσει στην επικράτηση του κοινωνικού κράτους, με ένα πρόσωπο απρόσωπο που στόχος του να είναι αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής για όλους τους πολίτες του. Απαραίτητη προϋπόθεση θα είναι ο διαμοιρασμός των αγαθών με δίκαιο τρόπο σε όλους τους πολίτες, με βάση τις ανάγκες τους αλλά και την προσφορά τους στην κοινωνία και όχι η συγκέντρωση των αγαθών στα χέρια λίγων και μόνο ανθρώπων. Για να επικρατήσει όμως ένα τέτοιο καθεστώς κοινωνικής δικαιοσύνης θα πρέπει να αποδεχτούμε όλοι να ζούμε με λιτότητα, και να στοχεύουμε στην ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών και όχι των επιθυμιών μας, όπως μας διδάσκει ο Πλάτων μέσα από την «Πολιτεία» του (380 π.Χ.). Η ανάπτυξη της Ηθικής στον άνθρωπο είναι απαραίτητη για την αποδοχή της λιτής ζωής. Απαραίτητη είναι επίσης η ανάπτυξη της φρόνησης ώστε να μπορεί να διακρίνει την ανάγκη από την επιθυμία, όπως συνάγεται μέσα από ένα άλλο σπουδαίο έργο του Πλάτωνα, τον «Φαίδωνα». Η λιτή ζωή έχει ως ένα περαιτέρω αποτέλεσμα της την επικράτηση της ειρήνης. Απεναντίας, η ζωή της πολυτέλειας οδηγεί στον πόλεμο, διότι τα αγαθά που διαθέτει ένα κράτος δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν ένα πολυτελή τρόπο ζωής για πολλούς πολίτες, οπότε γίνεται πόλεμος για να αρπάξουν αγαθά από άλλους, υπογραμμίζει περαιτέρω ο Πλάτων.
Η λιτή ζωή να συμπορεύεται με την ευαισθησία στο περιβάλλον και την απόδοση της δέουσας φροντίδας και τιμής στην Γη, την μεγάλη μήτρα που διατηρεί την κάθε μορφή ζωής, μια από τις οποίες είναι και η ανθρώπινη. Μια μορφή φροντίδας και τιμής της Γης θα είναι και η επιστροφή στην οργανική γεωργία. Θα φέρει πίσω μορφές ζωής φυτικές και ζωικής που είναι στα όρια της εξαφάνισης, μεταξύ των οποίων και τις μέλισσες με αποτέλεσμα την αύξηση της καρποφορίας. Θα ομορφήσει ξανά η φύση με περισσότερα άγρια λουλούδια αλλά και πεταλούδες! Σαν μικρή χώρα που είναι η Κύπρος θα μπορεί να μετατραπεί σε μια περιοχή με εξ ολοκλήρου εξ ολοκλήρου οργανική γεωργία. Ζει ακόμα η γενιά που βίωσε τις διεργασίες τις οποίες απαιτεί το είδος αυτό της γεωργίας και μπορεί να τις διδάξει στους νεότερους. Τα οφέλη θα προκύψουν από την μετατροπή της Κύπρου σε χώρο αποκλειστικής οργανικής γεωργίας θα είναι αναρίθμητα, με πρώτο την προαγωγή της υγείας των ανθρώπων και την ανθεκτικότητα τους ενάντια στις μολύνσεις.
Τελειώσαμε το αναστάσιμο γεύμα μας με την ευχή να διακρίνουν οι άνθρωποι την αξία της δικαιοσύνης, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της επικράτησης της ειρήνης στον κόσμο, και να θελήσουν να ζουν λιτά, ώστε να έχουν όλοι οι άνθρωποι αγαθά για να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Υγιείς και ακμαίοι θα μπορούν να αντιστέκονται καλύτερα σε όλων των ειδών τις προκλήσεις στην υγεία τους, περιλαμβανομένων και των μικροβίων.
